รายงานสถานการณ์เด็กและครอบครัว 2024
รายงานฉบับนี้มุ่งนำเสนอสถานการณ์ของเด็ก เยาวชน และครอบครัวชายขอบและเปราะบาง 4 กลุ่ม หวังเปิดหน้าต่างให้สังคมและผู้กำหนดนโยบาย ‘มองเห็น’ และสามารถสนับสนุนพวกเขาได้ตรงจุดยิ่งขึ้น รวมถึงกระตุ้นแรงบันดาลใจให้สังคมเปิดหน้าต่างบานถัดๆ ไป เพื่อเข้าใจประชากรกลุ่มเหล่านี้อย่างถ้วนทั่วและลึกซึ้งยิ่งขึ้น
ในประเทศที่ถูกขนานนามว่า “ประเทศเกษตรกรรม” บุตรหลานเกษตรกรนับเป็นหนึ่งในกลุ่มเด็กและเยาวชนที่มีขนาดใหญ่ที่สุด แต่สถานการณ์เฉพาะของพวกเขากลับยังไม่ถูกมองเห็นเท่าที่ควร ความไม่แน่นอนของรายได้เกษตรส่งผลบั่นทอนคุณภาพชีวิต อีกทั้งยังขวางกั้นมิให้พวกเขากล้ามีความฝันที่กว้างไกลและท้าทาย เมื่อประกอบกับโอกาสการทำงานที่จำกัด และบริการการศึกษาที่เข้าถึงยาก-คุณภาพต่ำในท้องถิ่น หลายคนจึงไม่เห็นความจำเป็นคุ้มค่า และเลือกหันหลังให้การศึกษาระดับสูงขึ้นไป ขณะที่ครัวเรือนซึ่งโดยมากแหว่งกลาง ก็สามารถช่วยผลักดันและแก้ปัญหาให้พวกเขาได้ไม่มากนัก
กรุงเทพมหานครเป็นพื้นที่ศูนย์กลางแห่งโอกาสและบริการสาธารณะ ซึ่งน่าจะเอื้อต่อพัฒนาการ และการเติมเต็มความฝันของเด็กและเยาวชนได้ดีที่สุด แต่เด็กและเยาวชนในนครหลวงแห่งนี้จำนวนมากกลับต้องเผชิญปัญหาความยากจน เปราะบาง และเข้าไม่ถึงโอกาสและบริการเหล่านั้นรุนแรงยิ่งกว่าในอีกหลายพื้นที่ของประเทศ โดยเฉพาะในมิติการดูแล บริการทันตกรรม การศึกษา การทำงาน การสะสมทุนทางสังคม ตลอดจนการคุ้มครองสวัสดิภาพและความปลอดภัย ส่วนหนึ่งเพราะการเข้าถึงโอกาสและบริการในเมืองมีต้นทุนสูงเกินกว่าที่พวกเขาจะแบกรับไหว อีกทั้งยังเหลื่อมล้ำรุนแรง
สามเณรมักถูกมองเห็นในฐานะนักบวชในพระพุทธศาสนา แต่ภายใต้ผ้าเหลืองนั้น แท้จริงคือเด็กและเยาวชนที่มีความฝันไม่ต่างจากเด็กทั่วไป ส่วนมากไม่ได้ ‘เลือก’ แต่ ‘จำเป็นต้อง’ บรรพชาเพื่อเข้าถึงปัจจัยการดำรงชีพ การศึกษา และการดูแลจากวัดและโรงเรียนพระปริยัติธรรม แผนกสามัญศึกษา (“โรงเรียนพระปริยัติธรรมฯ”) เนื่องจากยากจนและครอบครัวไม่สมบูรณ์ อย่างไรก็ดี หากฉายแสงไปใต้เงาแห่งร่มกาสาวพัสตร์ อาจพบว่าวัดและโรงเรียนเหล่านี้ไม่เหมาะสำหรับพัฒนาการและการเรียนรู้ของเด็กและเยาวชนนัก ทั้งยังช่วยขยายและเติมเต็มความฝันของพวกเขาได้จำกัดมาก
ในช่วงปี 2020-2021 เยาวชนมีบทบาทนำในการเคลื่อนไหวเรียกร้องความเปลี่ยนแปลงทางสังคมและการเมือง และถูกรัฐบาลกดปราบอย่างเข้มข้น แม้กระแสการชุมนุมใหญ่จะเบาบางลงมาราวสามปี อีกทั้งมีการเลือกตั้งสมาชิกสภาผู้แทนราษฎรเป็นการทั่วไปและเปลี่ยนคณะรัฐมนตรีใหม่ในปี 2023 ที่ผ่านมา แต่เยาวชนนักเคลื่อนไหวกลับยังถูกรัฐบาลดำเนินคดี ติดตาม และคุกคามมาตราบจนปัจจุบัน ซึ่งถือเป็นปัจจัยสำคัญที่บ่อนทำลายความสัมพันธ์ในครอบครัว และสร้างบาดแผลให้นักเคลื่อนไหวมายาวนาน การคุกคามที่เกิดขึ้นใหม่อย่างต่อเนื่องส่งผลให้พวกเขายังไม่สามารถสมานแผล และสังคมไทยไม่สามารถแก้ปัญหาความขัดแย้งได้อย่างมีประสิทธิผล
101 Public Policy Think Tank
ศูนย์ความรู้นโยบายสาธารณะเพื่อการเปลี่ยนแปลง
ศูนย์วิจัยนโยบายสาธารณะไทยในบริบทโลกใหม่ สร้างสรรค์ความรู้ด้านนโยบายสาธารณะที่มีคุณภาพ เพื่อเพิ่มพลังให้ประชาชนสามารถตัดสินใจอย่างดีที่สุดเท่าที่เป็นไปได้ ในเรื่องสำคัญที่มีความหมายต่อชีวิตส่วนตัว ครอบครัว และสังคม
