การกำกับดูแลเนื้อหาสื่อที่ยึด ‘คน’ เป็นหัวใจ: บทเรียนจากต่างประเทศ และ กสทช.

กสทช. ถูกคาดหวังให้ใช้อำนาจตามกฎหมายในการกำกับดูแลเนื้อหารายการและเนื้อหาโฆษณา เพื่อรับประกันสิทธิเสรีภาพของประชาชนในการเข้าถึงข้อมูลข่าวสารที่มีคุณภาพอย่างทั่วถึงและเท่าเทียม ซึ่งควรช่วยให้ประชาชนได้รับประโยชน์จากการบริโภคข่าวสารและเนื้อหาต่างๆ จากสื่อแพร่ภาพกระจายเสียงที่สามารถเข้าถึงผู้รับสารในวงกว้างและมีอิทธิพลต่อการรับรู้ปรากฏการณ์ต่างๆ ของประชาชน กสทช. ยังมีบทบาทในการส่งเสริมการสร้างมาตรฐานจริยธรรมวิชาชีพเพื่อให้สื่อมวลชนสามารถกำกับดูแลกันเองได้อย่างมีประสิทธิภาพ รวมถึงสามารถทำงานร่วมกับหน่วยงานภาครัฐที่เกี่ยวข้องในการจัดการกับเนื้อหาที่อาจเป็นอันตรายต่อประชาชน เช่น สำนักงานคณะกรรมการอาหารและยา (อย.) เป็นต้น

อย่างไรก็ตาม หลักการกำกับดูแลของ กสทช. มักไม่กระจ่างและไม่เท่าทันต่อพัฒนาการของเทคโนโลยีการสื่อสารและการเปลี่ยนแปลงทางสังคม ทั้งการวินิจฉัยเนื้อหาที่เห็นว่ามีปัญหาและการจัดระดับความเหมาะสมของเนื้อหา ขณะเดียวกันก็ยังขาดการทำงานร่วมกับผู้มีส่วนได้ส่วนเสีย ในการทำความเข้าใจต่อกรอบและเกณฑ์การกำกับดูแลเนื้อหาที่กฎหมายกำหนด รวมถึงไม่มีการสร้างความเข้มแข็งให้กลไกการกำกับดูแลเนื้อหาโดยผู้ประกอบการสื่อและภาคประชาสังคมมากนัก ปัญหาเหล่านี้สะท้อนว่าการดำเนินงานของ กสทช. ที่ผ่านมายังไม่เอื้อต่อการรับประกันสิทธิเสรีภาพในการเข้าถึงข้อมูลข่าวสารและเสรีภาพในการแสดงความคิดเห็นของประชาชนเท่าที่ควร

ท่ามกลางการเปลี่ยนแปลงของภูมิทัศน์สื่อและความท้าทายของการกำกับดูแลเนื้อหาสื่อ ในสภาพแวดล้อมที่เปลี่ยนไปจากยุคสื่อดั้งเดิม เรียกร้องให้เกิดการคิดใหม่ถึงแนวทางที่ปกป้องคุ้มครองสิทธิมนุษยชน สิทธิเสรีภาพในการแสดงออก และการกำกับดูแลที่โปร่งใสและมีส่วนร่วม แนวทางและกลไกการกำกับดูแลเนื้อหาสื่อแพร่ภาพกระจายเสียงของ กสทช. ที่กล่าวมาข้างต้น อาจกลายเป็นอุปสรรคในการกำกับดูแลเนื้อหาสื่อในยุคใหม่ โดยเฉพาะสื่อเผยแพร่ทางช่องทางออนไลน์

การทบทวนแนวทางการกำกับดูแลเนื้อหาสื่อของ กสทช. ที่ผ่านมาจึงมีความจำเป็นเพื่อพิจารณาว่าเป็นแนวทางปกป้องคุ้มครองสิทธิมนุษยชนและสิทธิผู้บริโภคอย่างไร นอกจากนี้ กสทช. ยังควรทบทวนบทบาทและแนวทางการกำกับดูแลเนื้อหาทางอินเทอร์เน็ต และความได้สัดส่วนระหว่างสื่อมวลชนและสื่อออนไลน์เพื่อรักษาระดับการแข่งขันให้เท่ากัน