ไม่ใช่แค่เด็กเกิดต่ำ แต่การดูแลแม่ตั้งครรภ์ก็ย่ำแย่

ปี 2025 ไทยมีคนเกิดน้อยกว่าคนตายติดต่อกันเป็นปีที่ 5 จัดอยู่ในกลุ่มประเทศที่มีอัตราเจริญพันธ์ต่ำที่สุดในโลก แต่สิ่งที่น่ากังวลยิ่งกว่าจำนวนเด็กเกิดใหม่ที่ลดน้อยถอยลงทุกปี คือคุณภาพของการตั้งครรภ์ก็ย่ำแย่ลงด้วย เห็นได้จากอัตราการเข้ารับฝากครรภ์ครบตามเกณฑ์ที่ลดลงเหลือเพียง 62.0% ของแม่ตั้งครรภ์ทั้งหมด ซึ่งถือว่าต่ำที่สุดในรอบ 8 ปี

องค์การอนามัยโลกแนะนำให้แม่ตั้งครรภ์เข้ารับการฝากครรภ์ (antenatal care) อย่างน้อย 8 ครั้งตลอดการตั้งครรภ์^[1]World Health Organization. (2016). New guidelines on antenatal care for a positive pregnancy experience. https://www.who.int/news/item/07-11-2016-new-guidelines-on-antenatal-care-for-a-positive-pregnancy-experience ส่วนกระทรวงสาธารณสุขไทยกำหนดเกณฑ์ไว้ที่ 5 ครั้ง อัตราการเข้ารับฝากครรภ์ครบตามเกณฑ์ของไทยมีแนวโน้มเพิ่มขึ้นมาโดยตลอด กระทั่งบรรลุเป้าหมาย 75.0% ได้ในปี 2020 ก่อนที่สถานการณ์แพร่ระบาดของโควิด-19 จะส่งผลให้แม่ตั้งครรภ์เข้าถึงการดูแลได้น้อยลง และไม่ฟื้นคืนกลับมาอีกเลยแม้เหตุการณ์จะคลี่คลายลงแล้วหลายปี

การที่แม่เข้ารับฝากครรภ์ไม่ครบ ไม่ต่อเนื่อง ส่งผลต่อการติดตามคุณภาพครรภ์และสุขภาพเด็กที่เกิดมาอย่างชัดเจน เห็นได้จากสัดส่วนของเด็กแรกเกิดที่มีน้ำหนักตัวต่ำกว่าเกณฑ์^[2]น้ำหนักต่ำกว่า 2,500 กรัม ที่เพิ่มขึ้นจาก 5.7% ในปี 2015 เป็น 7.1% ในปี 2025 เกินเกณฑ์ที่กระทรวงสาธารณสุขตั้งเอาไว้ที่ 7.0% สองปีติดต่อกัน เด็กที่เกิดมาน้ำหนักตัวน้อย มีความเสี่ยงต่อโรคทางเดินหายใจ พิการทางสมองจากภาวะตัวเหลืองในช่วงแรกคลอด และยังอาจส่งผลต่อสุขภาพวัยผู้ใหญ่ อาทิ เพิ่มความเสี่ยงโรคหลอดเลือดหัวใจ^[3]Amadou, C., Ancel, P.-Y., Zeitlin, J., Ribet, C., Zins, M., & Charles, M.-A. (2025). Long-term health in individuals born preterm or with low birth weight: A cohort study. Pediatric Research, 97(2), 577–585. https://doi.org/10.1038/s41390-024-03346-6 ไปจนถึงการมีภาวะซึมเศร้า

การที่แนวโน้มอัตราการฝากครรภ์ลดลงอย่างต่อเนื่องในช่วง 4 ปีหลังสุด แสดงให้เห็นว่าความยากลำบากในการเดินทางไปสถานพยาบาลไม่เพียงส่งผลแค่ในห้วงของการล็อคดาวน์ แต่ยังได้ทิ้งร่องรอยบางอย่างเอาไว้ในสังคมไทย อาจเป็นไปได้ทั้งในแง่ทัศนคติของคนตั้งครรภ์เอง ไปจนถึงสภาพการทำงานที่เปลี่ยนไปจนอาจทำให้การปลีกตัวมาฝากครรภ์ทำได้ยากยิ่งขึ้น ซึ่งจะต้องอาศัยการปรับแนวทางนโยบายด้านเด็กและครอบครัวให้ครอบคลุมมิติต่างๆ ของชีวิตครอบครัวคนไทยให้ทันต่อสภาพการณ์ปัจจุบันให้มากขึ้น