6 ประเด็นเข้าใจพฤติกรรมเยาวชนผู้ใช้สารเสพติด: จากผลสำรวจเยาวชน คิด for คิดส์ปี 2025

ทุกวันนี้ หลายคนอาจจะเคยเห็นสถานการณ์ที่เยาวชนเข้าไปเกี่ยวพันกับสารเสพติดกันบ่อย เช่น อาจจะเคยเห็นวัยรุ่นแถวบ้านตั้งวงสุรากันเสียงดัง หรืออาจจะเคยเห็นเด็กอายุน่าจะอยู่วัยมัธยมต้นเดินสูบบุหรี่ไฟฟ้าในพื้นที่สาธารณะ ซึ่งการที่เยาวชนใช้สารเสพติดเหล่านี้อย่างไม่ระวังอาจจะส่งผลกระทบเชิงลบต่อตัวเองและคนรอบข้าง เช่น อาจจะต้องเข้าโรงพยาบาลจากการใช้บุหรี่ไฟฟ้าอย่างหนัก^[1]ข่าวสด. 2568. หมอเผยเคสน่ากลัว ด.ญ.วัย 14 ปี สูบบุหรี่ไฟฟ้า 1 ปี ใช้แบบห้อยคอเดือนละแท่ง เผยอาการป่วย EVALI. วันที่ 22 เมษายน 2568. URL:  https://www.khaosod.co.th/special-stories/news_9726853 เป็นต้น

ผลกระทบของสารเสพติดต่อเยาวชนเป็นสิ่งที่น่ากังวล รัฐบาลจากพรรคการเมืองปัจจุบัน (เพื่อไทย) เองก็มีแนวโน้มที่จะให้ความสำคัญกับนโยบายควบคุมสารเสพติดมาโดยตลอด^[2]The Standard Team. 2025. 1 ตระกูล 3 นายกฯ กับสงครามยาเสพติด นโยบายยืนหนึ่งรัฐบาลเพื่อไทย. The Standard. URL: https://thestandard.co/drug-policy-thaksin-paetongtarn/ ทั้งการปราบปรามอย่างหนักด้วยการประกาศสงครามกับยาเสพติดตั้งแต่สมัยรัฐบาลนายกฯ ทักษิณ ชินวัตร ในขณะที่นโยบายในปัจจุบันก็มีทั้งการนำกัญชากลับเข้าบัญชียาเสพติด^[3]Hfocus. 2025. ‘สมศักดิ์’ ยันอนาคต “กัญชา” กลับเป็นยาเสพติด ปัดเอี่ยวปมการเมือง แต่มีคนร้องเรียนปัญหาเยอะ. URL: https://www.hfocus.org/content/2025/06/34497 รวมถึงปราบปรามบุหรี่ไฟฟ้าอย่างเคร่งครัดมากขึ้น

อย่างไรก็ตาม การปราบปรามสารเสพติดให้คนเข้าถึงได้ยากอาจช่วยให้เยาวชนมีโอกาสที่จะเข้าไปพัวพันสารเสพติดลดลง แต่การจัดการเฉพาะด้านอุปทานสารเสพติดอย่างเดียวไม่เพียงพอ การจะหาทางแก้ปัญหาการระบาดของสารเสพติดเองก็ต้องทำความเข้าใจพฤติกรรมของผู้เสพ ผู้เสพเป็นคนกลุ่มไหน มีการวิธีการใช้สารเสพติดอย่างไร หรือกล่าวอีกนัยหนึ่งต้องทำความเข้าใจฝั่งอุปสงค์ของสารเสพติดด้วย

ในบทความนี้ทาง คิด for คิดส์ โดยความร่วมมือของ สสส. กับ 101 PUB ขอเชิญทุกท่านไปทำความเข้าใจแง่มุม 6 ประเด็นของเยาวชนที่เกี่ยวพันกับสารเสพติด ผ่านการประมวลผลข้อมูลจาก ผลสำรวจเยาวชน คิด for คิดส์ปี 2025

ประเด็นที่ 1: สารเสพติดอยู่รอบตัวเยาวชน

ถึงแม้หลายฝ่ายจะพยายามอย่างหนักเพื่อป้องกันไม่ให้เยาวชนเข้าไปเกี่ยวพันกับสารเสพติด แต่จากข้อมูลตามผลสำรวจเยาวชน คิด for คิดส์ปี 2025 พบว่าคนรุ่นใหม่ (อายุตั้งแต่ 15-25 ปี) มากกว่าครึ่ง (52.3%) เคยเสพสารเสพติด ไม่ว่าจะเป็น สุรา บุหรี่มวน บุหรี่ไฟฟ้า กัญชา หรือกระท่อม อย่างน้อยหนึ่งชนิดในรอบปี และเยาวชนที่อายุตั้งแต่ 20 ปีขึ้นไปประมาณ 60% เคยใช้สารเสพติดเหล่านี้ในรอบปี (ซึ่งส่วนมากกลุ่มนี้คือเยาวชนที่เคยใช้สุราในรอบปี) สะท้อนให้เห็นว่าเยาวชนไทยส่วนมากมีแนวโน้มที่จะคุ้นเคยกับสารเสพติดเหล่านี้

การคุ้นเคยกับสารเสพติดของเยาวชนอาจไม่ใช่เรื่องแปลกมากนัก เนื่องจากเยาวชนที่อายุ 20 ปีขึ้นสามารถเข้าถึงสารเสพติดหลายตัวได้ถูกต้องตามกฎหมาย (ยกเว้นบุหรี่ไฟฟ้าและกัญชา) อย่างไรก็ตาม สิ่งที่อาจน่ากังวลคือมีเยาวชนไทยที่อายุน้อยกว่า 20 ปี จำนวนมากที่เข้าถึงสารเสพติดอย่างผิดกฎหมาย โดยมีถึง 2 ใน 5 (39%) ที่เคยใช้สารเสพติดในรอบปี สะท้อนให้เห็นว่าเยาวชนยังสามารถหาวิธีการให้ได้มาซึ่งสารเสพติดไม่ยากเย็นนัก

เมื่อพิจารณาแนวโน้มของการเสพสารเสพติดในช่วงอายุเยาวชนต่ำกว่า 20 ปีจะพบว่า เยาวชนช่วงอายุ 17-19 ปี มีสัดส่วนที่ใช้สารเสพติดเพิ่มขึ้นอย่างก้าวกระโดด โดยเยาวชนที่อายุ 16 ปีมีสัดส่วนใช้สารเสพติดประมาณ 30% เท่านั้น แต่กลุ่มเยาวชนอายุ 20 ปีสัดส่วนนี้เพิ่มสูงขึ้นอยู่ในระดับเกือบ 60% ซึ่งเป็นไปได้ว่าช่วงอายุ 17-19 ปี จะเป็นช่วงที่เยาวชนเริ่มเติบโตมีความคิดเป็นของตัวเอง อยู่ภายใต้การกำกับของผู้ปกครองน้อยลง เริ่มใช้ชีวิตกับเพื่อนมากขึ้น หรือเริ่มขยับขยายออกก้าวออกจากโรงเรียนมัธยมปลายซึ่งเป็นสถานที่เคร่งครัดเรื่องสารเสพติด ฯลฯ สาเหตุเหล่านี้อาจส่งผลให้เยาวชนมีโอกาสลองใช้สารเสพติดมากขึ้น

ประเด็นที่ 2: มายาคติสารเสพติดเป็นของคนจน

หลายคนเข้าใจว่าสารเสพติด (เช่น เหล้า และบุหรี่มวน) เป็นหนทางปลดปล่อยแก้เครียดที่มีราคาไม่แพงมากนัก จึงอาจเผลอเข้าใจว่าผู้ที่มีรายได้ไม่มากมักใช้สารเสพติดเพื่อสร้างความบันเทิงในชีวิต ในขณะที่ผู้มีรายได้สูงอาจหันไปทำกิจกรรมบันเทิงอย่างอื่นที่ส่งผลเสียต่อสุขภาพน้อยกว่า และมองว่าสารเสพติดอยู่คู่กับคนจน

ยิ่งไปกว่านั้น เมื่อแคมเปญรณรงค์ให้เลิกสุราในชื่อ ‘จน เครียด กินเหล้า: เลิกเหล้า เลิกเครียด เลิกจน’^[4]สสส. 2555. “จน เครียด กินเหล้า”. ThaiHealth Official. URL: https://www.thaihealth.or.th/%E0%B8%88%E0%B8%99-%E0%B9%80%E0%B8%84%E0%B8%A3%E0%B8%B5%E0%B8%A2%E0%B8%94-%E0%B8%81%E0%B8%B4%E0%B8%99%E0%B9%80%E0%B8%AB%E0%B8%A5%E0%B9%89%E0%B8%B2/
สามารถดูเนื้อหาโฆษณาได้ที่ https://www.youtube.com/watch?v=mEruDgZihKk ออกเผยแพร่ในปี 2548 ซึ่งเป็นโฆษณาที่บรรยายถึงคนที่มีรายได้น้อยเผชิญความเครียด จึงหันไปพึ่งสุราแทนที่จะออกไปทำงาน และก็ยิ่งไม่มีรายได้ ก็ยิ่งเครียด ส่งผลให้เกิดวัฏจักรความจนไม่รู้จบ ยิ่งทำให้สังคมมีภาพจำว่าสารเสพติดมักอยู่คู่กับความยากจนหรือคู่กับคนจน โดยเฉพาะสุรา ที่อาจถูกมองว่าเป็นสาเหตุทำให้คนจน (ยิ่งดื่มยิ่งจน)

อย่างไรก็ตาม จากข้อมูลผลสำรวจเยาวชนฯ ปี 2025 กลับพบว่าสำหรับคนรุ่นใหม่แล้ว สุราอาจเป็นสารเสพติดของคนรวยไม่ใช่ของคนจนตามที่สังคมเข้าใจ โดยจากข้อมูลพบว่ายิ่งเยาวชนอยู่ในครอบครัวที่มีรายได้สูงขึ้นก็มีแนวโน้มที่จะดื่มสุราในรอบปีมากขึ้น ในโลกของคนรุ่นใหม่สุราอาจจะไม่ใช่ภาพแทนของสิ่งคลายเครียดสำหรับคนจน แต่คนรุ่นใหม่อาจมองสุราเป็นแหล่งความสุข^[5]บุญเลิศ วิเศษปรีชา. (2024). ท้าทายการตีตรา สู่ความเข้าใจวัฒนธรรมการดื่มสุราของคนจนเมือง. วารสารมานุษยวิทยา, 7(2). สืบค้น จาก https://so06.tci-thaijo.org/index.php/jasac/article/view/276716 ดื่มเอาบรรยากาศ ดื่มเพื่อสังสรรค์เข้าสังคม

นอกจากนี้ การดื่มอาจจะไม่ได้นำไปสู่ความจนเสมอไป วิธีการดื่มของคนบางกลุ่มอาจเป็นการสร้างความสัมพันธ์ สร้างเครือข่าย ที่อาจจะนำมาสู่การช่วยเหลือกันในอนาคต? เป็นไปได้ว่าการดื่มอาจเป็นกิจกรรมที่จัดได้ว่าเป็นการลงทุนประเภทหนึ่งได้เช่นกัน

นอกจากสุราแล้ว สารเสพติดประเภทอื่นก็ไม่ได้มีแนวโน้มที่จะเชื่อมโยงกับฐานะทางเศรษฐกิจของผู้ใช้ ไม่ว่าจะเป็น บุหรี่มวน บุหรี่ไฟฟ้า กัญชา หรือกระท่อม สัดส่วนของเยาวชนที่เสพสารเสพติดเหล่านี้ในแต่ละฐานะทางเศรษฐกิจก็มีแนวโน้มใกล้เคียงกัน หรือกล่าวอีกนัยหนึ่งการใช้สารเสพติดเหล่านี้อาจไม่เกี่ยวข้องกับสถานะทางเศรษฐกิจมากนัก เยาวชนไม่ว่าจะเกิดในบ้านที่รวยหรือเกิดในบ้านที่จนก็มีแนวโน้มที่จะเสพสารเสพติดเหล่านี้ในสัดส่วนที่ใกล้เคียงกัน

ประเด็นที่ 3: เยาวชนที่สูบบุหรี่ไฟฟ้าจำนวนมากสูบบุหรี่มวนด้วย

‘บุหรี่ไฟฟ้า’ กลายเป็นสารเสพติดประเภทใหม่ที่หลายฝ่ายต่างกังวล เนื่องจากบุหรี่ไฟฟ้าอาจส่งผลกระทบต่อร่างกายของผู้ใช้ โดยเฉพาะอาจส่งผลต่อระบบหัวใจและหลอดเลือด ระบบทางเดินหายใจและปอด ระบบประสาทและสมอง รวมถึงอาจมีผลต่อสุขภาพจิตของเด็กและวัยรุ่น^[6]PPTV Online. 2568. บุหรี่ไฟฟ้า:  เจาะภัยร้ายระบาดเพิ่มในเยาวชน กับอันตรายที่หลายคนมองข้าม. PPTV 36. URL: https://www.pptvhd36.com/news/%E0%B8%AA%E0%B8%B1%E0%B8%87%E0%B8%84%E0%B8%A1/245007

ถึงแม้ว่าบุหรี่ไฟฟ้าเองก็เป็นสารเสพติดที่มีผลกระทบต่อสุขภาพอย่างหนัก แต่บุหรี่ไฟฟ้ากลับเป็นที่นิยมของกลุ่มคนรุ่นใหม่ ซึ่งมีหลายเหตุผลด้วยกันที่ทำให้คนรุ่นใหม่นิยมบุหรี่ไฟฟ้า รวมถึงคนรุ่นใหม่จำนวนหนึ่ง (61.2%) เข้าใจว่าบุหรี่ไฟฟ้าเป็นตัวช่วยให้เลิกบุหรี่จริงได้^[7]สำนักงานกองทุนสนับสนุนการสร้างเสริมสุขภาพ. 2568. ปี 2567 เด็กไทยสูบ “บุหรี่ไฟฟ้า” 18.6% พบป่วยปอดอักเสบเพิ่ม 100 คน. URL: https://dol.thaihealth.or.th/File/media/0358cd04-03f5-4f97-bfca-f00667113fda.pdf

จากข้อมูลสำรวจฯ บ่งชี้ว่าแนวคิดที่ ‘บุหรี่ไฟฟ้าจะเป็นตัวช่วยเลิกบุหรี่จริงได้’ อาจเป็นเพียงมายาคติเท่านั้น โดยจากเยาวชนที่สูบบุหรี่มวนและบุหรี่ไฟฟ้าทั้งหมด (ประมาณ 12% ของเยาวชนทั้งหมด) กลุ่มที่สูบทั้งบุหรี่มวนและบุหรี่ไฟฟ้าเป็นกลุ่มเยาวชนที่ใหญ่ที่สุด ประมาณ 40% ในขณะที่กลุ่มที่สูบบุหรี่มวนอย่างเดียวมีประมาณ 27% และกลุ่มที่สูบบุหรี่ไฟฟ้าอย่างเดียวมีประมาณ 33% การที่เยาวชนที่สูบทั้งบุหรี่มวนและบุหรี่ไฟฟ้าเป็นกลุ่มที่ใหญ่ที่สุดอาจบ่งชี้ว่าเยาวชนส่วนมากไม่ได้ใช้บุหรี่ไฟฟ้าเพื่อทดแทนบุหรี่มวนจริง แต่เยาวชนจำนวนมากมีพฤติกรรมที่สูบทั้งบุหรี่มวนและบุหรี่ไฟฟ้าควบคู่กันไป

นอกจากนี้ อีกหนึ่งข้อสังเกตคือเยาวชนอายุ 15-25 ปี มีแนวโน้มที่จะสูบบุหรี่ไฟฟ้ามากกว่าสูบบุหรี่มวนแล้ว โดยสูบบุหรี่ไฟฟ้าในรอบปีประมาณ 73% ของกลุ่มผู้สูบบุหรี่มวนหรือบุหรี่ไฟฟ้า ในขณะที่ผู้ที่สูบบุหรี่มวนคิดเป็นเพียงประมาณ 67% ของกลุ่มผู้สูบบุหรี่มวนหรือบุหรี่ไฟฟ้าเท่านั้น สิ่งนี้สะท้อนว่าบุหรี่ไฟฟ้าอาจมีแนวโน้มเป็นที่ชื่นชอบของเยาวชนมากกว่าบุหรี่มวน

สัดส่วนเยาวชนผู้สูบบุหรี่และบุหรี่ไฟฟ้า แยกเพศ

ที่มา: Global Youth Tobacco Survey ปี 2022^[8]Global Youth Tobacco Survey. 2022. Fact Sheet Thailand 2022. URL: https://cdn.who.int/media/docs/default-source/ncds/ncd-surveillance/data-reporting/thailand/thailand_gyts_-2022_fs_508.pdf?sfvrsn=444c170f_1

ในงานสำรวจของ Global Youth Tobacco Survey ปี 2022^[9]Global Youth Tobacco Survey. 2022. Fact Sheet Thailand 2022. URL: https://cdn.who.int/media/docs/default-source/ncds/ncd-surveillance/data-reporting/thailand/thailand_gyts_-2022_fs_508.pdf?sfvrsn=444c170f_1 พบว่า กลุ่มเยาวชนอายุน้อย และกลุ่มเยาวชนเพศหญิง ที่ปกติไม่นิยมสูบบุหรี่มวน มีแนวโน้มหันไปสูบบุหรี่ไฟฟ้ามากขึ้น หรือกล่าวอีกนัยหนึ่งคือบุหรี่ไฟฟ้าสามารถจับใจตลาดใหม่ๆ โดยเฉพาะกลุ่มที่บุหรี่มวนเคยเข้าไม่ถึงได้ ซึ่งการมาของบุหรี่ไฟฟ้านี้เองที่อาจทำให้มีผู้ที่สูบสารเสพติดประเภทนิโคตินมากขึ้นอาจถึงครึ่งหนึ่งของผู้ที่สูบบุหรี่มวน (คำนวณจาก 33% ที่สูบบุหรี่ไฟฟ้าอย่างเดียวเทียบกับผู้ที่สูบบุหรี่มวนที่มีประมาณ 67% ของผู้สูบบุหรี่มวนและบุหรี่ไฟฟ้าทั้งหมด) บุหรี่ไฟฟ้าจึงมีแนวโน้มจะกลายเป็นเครื่องมือที่ทำให้เยาวชนติดสารเสพติดประเภทนิโคตินมากขึ้น

ประเด็นที่ 4: กัญชาและกระท่อมมีแนวโน้มเป็นประตูสู่ยาเสพติด

เยาวชนใช้สารเสพติดอย่าง สุรา บุหรี่มวน บุหรี่ไฟฟ้า กัญชา และกระท่อม เป็นเรื่องที่น่ากังวลในระดับหนึ่ง แต่สิ่งที่น่ากังวลมากกว่าคือกรณีที่เยาวชนหันไปใช้ยาเสพติดประเภทอื่น (Hard Drug) ซึ่งมีฤทธิ์ที่แรงกว่า มีแนวโน้มติดมากกว่า และส่งผลต่อสุขภาพกายและใจมากกว่า ซึ่งอาจส่งผลให้อนาคตของเยาวชนเหล่านั้นตกอยู่ในความเสี่ยงที่สูงกว่าเยาวชนที่ใช้สารเสพติดทั้ง 5 ประเภทที่กล่าวไปข้างต้น  

ถึงแม้ว่าเยาวชนที่ใช้ยาเสพติด (Hard Drug) จะมีสัดส่วนที่ไม่มากนักเมื่อเทียบกับเยาวชนผู้ใช้สารเสพติด แต่มีความเป็นไปได้ว่าสารเสพติดบางประเภทอาจเป็นประตู่สู่ยาเสพติด (Gateway) กล่าวคือ ผู้ที่ใช้สารเสพติดบางประเภทที่ถูกกฎหมายอาจมีพฤติกรรมที่อยากลองใช้สารเสพติดประเภทอื่นที่มีฤทธิ์ที่แรงขึ้น รวมถึงอาจหันไปใช้ยาเสพติดที่ผิดกฎหมายด้วย ตัวอย่างเช่น มีความกังวลว่าผู้ที่เข้าถึงบุหรี่ไฟฟ้าอาจจะเริ่มสูบบุหรี่มวน (เนื่องจากใช้ทดแทนกันได้) รวมถึงเริ่มเสพยาเสพติดมากขึ้น โดยตามข้อมูลที่ทางคณะกรรมการป้องกันและปราบปรามยาเสพติด (ปปส.) จับกุมบุหรี่ไฟฟ้าพบว่า มีจำนวนบุหรี่ไฟฟ้าที่ผสมสารเสพติดประเภทอื่นไว้ด้วยมากขึ้น^[10]ศูนย์วิจัยและจัดการความรู้เพื่อควบคุมยาสูบ. 2568. บุหรี่ไฟฟ้า อาจกลายเป็นประตูสู่วิกฤตยาเสพติดประเทศไทย เร่งสร้างภูมิคุ้มกัน. URL: … Continue reading ผู้ที่สามารถเข้าถึงบุหรี่ไฟฟ้าจึงมีแนวโน้มสามารถเข้าถึงยาเสพติดอื่นๆ (ที่ผสมในน้ำยาบุหรี่ไฟฟ้า) ได้ง่ายขึ้นด้วยเช่นกัน

อย่างไรก็ตาม จากผลสำรวจฯ ในปี 2025 พบว่า ผู้สูบบุหรี่ไฟฟ้าเป็นประจำ (อย่างน้อยเดือนละครั้ง) ไม่ได้มีแนวโน้มใช้สารเสพติดประเภทอื่นมากนักเมื่อเทียบกับผู้ที่ดื่มสุราหรือสูบบุหรี่มวนเป็นประจำ (มีเพียงไม่เกิน 3% ของคนกลุ่มนี้ที่เคยใช้สารเสพติดประเภทอื่น) ในขณะที่ผู้ที่ใช้กัญชาและกระท่อมเป็นประจำกลับมีแนวโน้มใช้ยาเสพติดประเภทอื่น (Hard Drug) ด้วยมากกว่า โดยผู้ใช้กัญชาเป็นประจำมีสัดส่วนที่เคยใช้สารเสพติดประเภทอื่นด้วยสูงถึง 16% ในขณะที่ผู้ที่ใช้กระท่อมเป็นประจำมีสัดส่วนที่เคยใช้ยาเสพติดประเภทอื่นด้วยสูงถึง 11% ดังนั้นจึงอาจบอกได้ว่ากัญชาและกระท่อมอาจเป็นสารเสพติดที่เป็นประตูสู่ยาเสพติดประเภทอื่นที่แท้จริง

ตารางแนวโน้มการใช้สารเสพติดข้ามประเภทเป็นประจำ (อย่างน้อยเดือนละครั้ง)

ที่มา: ผลสำรวจเยาวชน คิด for คิดส์ 2025

นอกจากผู้ใช้กัญชาหรือกระท่อมเป็นประจำจะมีแนวโน้มเคยลองใช้ยาเสพติดอื่นๆ มากกว่าผู้ใช้สารเสพติดอื่นๆ เป็นประจำแล้ว เมื่อดูตามภาพที่ 2 ผู้ใช้กัญชาหรือกระท่อมเป็นประจำยังมีแนวโน้มที่จะใช้บุหรี่มวน บุหรี่ไฟฟ้า กัญชา หรือกระท่อม เป็นประจำด้วย นั่นหมายความว่ากัญชาหรือกระท่อมเป็นสารเสพติดที่ผู้ใช้มีแนวโน้มใช้เสพสารเสพติดประเภทอื่นด้วย มากกว่าผู้ใช้สุรา ผู้ใช้บุหรี่มวน ผู้ใช้บุหรี่ไฟฟ้าเป็นประจำ

ประเด็นที่ 5: บ้านไม่ใช่ safe zone สำหรับผู้ใช้สารเสพติด

สถาบันครอบครัวเป็นสถาบันที่กล่อมเกลาความประพฤติของเยาวชน หากครอบครัวสามารถเป็นที่พึ่งมีความสนิทแน่นแฟ้นกับเยาวชน ครอบครัวอาจสามารถสร้างภูมิคุ้มกันให้เยาวชนไม่หันไปใช้สารเสพติด หรือมีส่วนกล่อมเกลาให้เยาวชนเลิกใช้สารเสพติดได้ โดยงานศึกษาของ วิไลลักษณ์ ลังกา และคณะ (2564)^[11]วิไลลักษณ์ ลังกา และคณะ. 2564. พฤติกรรมการติดพนันออนไลน์: ปัจจัยเชิงสาเหตุ กระบวนการ … Continue reading) ชี้ว่าเยาวชนในครอบครัวที่บิดามารดาไม่ได้อยู่ด้วยกันมีแนวโน้มที่จะใช้สารเสพติดมากกว่าเยาวชนที่อาศัยในครอบครัวที่บิดามารดาอยู่ด้วยกัน

ในผลสำรวจฯ ปี 2025 เองก็พบว่าเมื่อเทียบกับผู้ที่ไม่ใช้สารเสพติดเลย ผู้ที่ใช้สารเสพติดเป็นประจำมีสัดส่วนที่เผชิญปัญหาในครอบครัวที่มากกว่า ไม่ว่าจะเป็น 1) ครอบครัวเป็นหนี้มากกว่า ซึ่งอาจส่งผลสร้างความกดดันและความเครียดต่อเยาวชน 2) ครอบครัวมีแนวโน้มพบเจอหน้ากันน้อยกว่า มีความห่างเหินกันในครอบครัวมากกว่า 3) ถูกครอบครัวคุกคามมากกว่าทั้งเคยถูกทำร้ายร่างกายมากกว่า และถูกคุกคามพื้นที่ส่วนตัวมากกว่า

ด้วยเหตุผลเหล่านี้อาจทำให้เยาวชนมองว่าครอบครัวของตนเองนั้นอาจจะไม่ใช่พื้นที่ปลอดภัย (Safe Zone) เมื่อเผชิญปัญหาในชีวิต (ซึ่งอาจรวมถึงความขัดแย้งในครอบครัวด้วย) เยาวชนเหล่านี้อาจจะหันไปพึ่งสารเสพติดเพื่อบรรเทาความเครียดและความเศร้าแทนการหันหน้าไปปรึกษาครอบครัว อย่างไรก็ตาม ข้อมูลการสำรวจนี้ไม่อาจยืนยันทิศทางของความเป็นเหตุผลระหว่างความสัมพันธ์ในครอบครัวและแนวโน้มการใช้สารเสพติดได้  กล่าวคือเยาวชนเหล่านี้อาจใช้สารเสพติดส่งผลให้เกิดปัญหาความขัดแย้งในครอบครัวตามมา

ประเด็นที่ 6: สารเสพติดเกี่ยวพันกับปัญหาสุขภาพจิต

อีกปัญหาที่สังคมกังวลเกี่ยวกับสารเสพติดคือ สารเสพติดมีความเชื่อมโยงต่อปัญหาทางจิต ตามผลสำรวจฯ ในปี 2025 พบว่าผู้ใช้สารเสพติดไม่ว่าจะเป็น สุรา บุหรี่มวน บุหรี่ไฟฟ้า กัญชา หรือกระท่อม มีแนวโน้มเผชิญปัญหาทางจิตมากกว่าผู้ที่ไม่ใช้สารเสพติดเลย โดยกลุ่มผู้ใช้สารเสพติดทั้ง เหงา เครียด และมีแนวโน้มขาดความมั่นใจมากกว่า โดยเฉพาะกลุ่มผู้ใช้บุหรี่ไฟฟ้าและกลุ่มผู้ใช้กัญชามีแนวโน้มเผชิญปัญหาทางจิตทั้ง 3 ประการในระดับที่สูงกว่าสารเสพติดตัวอื่น

ในทางหนึ่งเป็นไปได้ว่าการใช้สารเสพติดเหล่านี้อาจมีผลทำให้ผู้ใช้มีสุขภาพจิตที่ย่ำแย่ลง แต่ในอีกทางหนึ่งผู้ที่เผชิญปัญหาทางจิต ที่ไม่สามารถหาทางออกด้วยวิธีอื่นได้ (เช่น อาจไม่สามารถระบายความรู้สึกกับครอบครัวได้) อาจหันไปใช้สารเสพติดเหล่านี้เพื่อระงับอารมณ์ความรู้สึกที่ตนเองเผชิญอยู่ ผู้ที่ใช้สารเสพติดเหล่านี้จึงมีพื้นฐานสุขภาพจิตที่ย่ำแย่กว่าผู้ที่ไม่ใช้สารเสพติด

---